با توجه به نقش مردم در نظام اسلامی، از گذشته تا حال، در ماه های نزدیک به انتخابات، یکی از دغدغه های جدی، مساله مشارکت مردم در انتخابات بوده است. درواقع به نظر می رسد مشارکت مردم در امور، در عمل به انداختن رای به صندوق آرا محدود می شود. درحالی که تعریف درستِ مراتب مساله این است که مشارکت به عنوان یکی از ابعاد ضروری مردمسالاری دینی دارای ابعاد مختلفی است که بُعدسیاسی تنها یکی از آنهاست.
مشارکت سیاسی به هر نقش و فعالیتی اشاره دارد که شهروندان در ساختارها و فرآیند‌های سیاسی جامعه می‌پذیرند؛ ودارای ابعادگوناگونی است که شرکت در انتخابات یکی از آنهاست. عضویت در احزاب، حمایت تبلیغاتی و مالی از آنها، حضور در گردهمآیی های سیاسی، مشارکت در کمپین های سیاسی، فعالیت سیاسی در رسانه های اجتماعی، کوشش سازمان یافته برای تاثیرگذاری بر سیاست ها، دنبال کردن اخبار و واکنش به رویدادهای سیاسی، نامزدی در انتخابات و ... ابعاد دیگری از مشارکت سیاسی هستند؛ که نقش تعیین کننده ای در رفتار انتخاباتی دارند. البته نرخ شرکت در انتخابات یکی از مهم‌ترین شاخص‌های مشارکت سیاسی است. این شاخص نشان‌دهنده نسبت افرادی که در انتخابات شرکت کرده اند به واجدین شرایط شرکت در انتخابات است.
رای دادن و ندادن و چه رِایی دادن، برآیند رفتار انتخاباتی است. رفتار انتخاباتی ناظر بر مجموعه تصمیمات، نظرات اظهارشده و اعمال شهروندان درفرآیند انتخابات است. بنابراین انتظار مشارکت بالا در پای صندوق های رای از کسانی که در فاصله دو انتخابات مشارکت سیاسی قابل توجهی نداشته اند؛ و در مراحل مقدماتی انتخابات نیز فعال نبوده اند، واقع گرایانه نیست.
برخی عناوین فعالیت هایی که در مجموع، رفتار انتخاباتی یک شهروند محسوب میشوند، عبارتنداز:
تصمیم به شرکت یا عدم شرکت در انتخابات
دنبال کردن اخبار انتخابات
ترغیب یا بازداشتن دیگران از شرکت در انتخابات
تحقیق و مطالعه در مورد نامزدها، احزاب و موضوعات سیاسی مربوط به انتخابات
انتخاب نامزد یا گزینه خاص برای رای دادن
حضور در رویدادهای سیاسی مربوط به انتخابات، درفضای واقعی و مجازی (گردهمایی ها، راهپیمایی ها، کمپین ها و...)
حمایت مالی از فعالیت انتخاباتی احزاب یا نامزدها
فعالیت تبلیغاتی له یا علیه احزاب یا نامزدهای انتخابات
شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه برای حمایت از یک نامزد یا حزب
مشارکت در فرآیند انتخابات به عنوان مجری یا ناظر
حضور در شعبه و انداختن رای خود به صندوق
عوامل بسیاری بر رفتار انتخاباتی تاثیرگذارند. این عوامل را می توان به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم نمود؛ که دارای تاثیر متقابل هستند. لازمه تغییر در رفتار انتخاباتی توجه متناسب به همه این عوامل است. تاثیرگذاری بر برخی عوامل نیازمند برنامه ریزی بلندمدت است. اما درباره برخی دیگر می توان امید داشت که در برنامه های کوتاه مدت نیز دستآوردهایی وجود داشته باشد.
برای تاثیر بر رفتار انتخاباتی تکنیک هایی وجود دارد؛ که برخی از آنها در جدول زیر آمده است. انتخاب تکنیک مناسب بسیار مهم است و بستگی بسیاری به بافت و ویژگی های جامعه هدف دارد. برخی تکنیک ها در ایران یا برخی کشورها تجربه شده و نتایج مثبتی داشته اند؛ مانند: نظرسنجی های مکرر و انتشار عمومی نتایج آن در آمریکا، کمپین های آموزش و اطلاع رسانی انتخاباتی در مجامع روستایی هند، تحریک احساسات مثبت از طریق رسانه ملی در ایران.
تکنیک های تاثیر در رفتار انتخاباتی | |
رایج | کمتر استفاده شده |
|
|
جمع بندی:
باوجود تاکید همیشگی مقام معظم رهبری مدظله العالی بر مشارکت مردم در همه امور، و نتایج مثبت تجربه های پیشین، بویژه جنگ تحمیلی در این زمینه، درحال حاضر نمی توان مشارکت جویی را رویکرد غالب نهادهای حاکمیتی دانست. درباره مشارکت سیاسی نیز، بجز در آستانه انتخابات که به جهت اضطرار، تلاش هایی صورت می گیرد؛ و اغلب بدون تمهید و سپس دنبال گیری و طبعا کم نتیجه است؛ مشمول همین کم توجهی است.
در شرایط حساس کنونی که حضور مردم در پای صندوق های رای در انتخابات آتی از اهمیت بالایی برخوردار گردیده، با وجود سپری شدن فرصت ها، می توان با توجه به تعریف رفتار انتخاباتی (شکل اول)،عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی (شکل دوم) و تکنیک های تغییر در رفتار انتخاباتی (جدول بالا) اقداماتی را به امید تاثیرگذاری مثبت به عمل آورد.
پیشنهادات:
با تاکید بر تلاش برای جلب مشارکت همه جانبه مردم و توجه به همه ابعاد مشارکت سیاسی، در شرایط فعلی نزدیک به انتخابات، تمرکز بر تقویت فعالیت های انتخاباتیِ پیش از رای گیری به عنوان راهکار اصلی پیشنهاد میشود.
این کار می تواند با بهینه سازی تکنیک های رایج در انتخابات گذشته و بهره گیری از تکنیک های کمتر استفاده شده صورت پذیرد.
به علاوه به طور مشخص پیشنهادت زیر مطرح میگردد:
الف) ترغیب و حمایت از انجام نظرسنجی ها و انتشار نتایج آن توسط مراجع ذی صلاح، مانند دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و ...
ازآنجا که در هر نظرسنجی تعداد قابل توجهی از شهروندان به صورت پژوهشگر، پرسشگر، نمونه آماری و مخاطب با موضوع انتخابات ارتباط برقرار میکنند، نظرسنجی ها نشاط انتخاباتی را ارتقا می بخشد. همچنین انتشار نتایج نظرسنجی ها حتی اگر مطلوب به نظر نیاید، شفافیت را القا و موجب اعتماد بیشتر مردم به حاکمیت، که از عوامل موثر بر بهبود رفتار انتخاباتی است؛ می گردد. اگر نتایج نظرسنجی ها مطلوب نباشد، سبب احساس مسئولیت بیشتر دلسوزان نظام، و انگیزه مندی بالاتر آنان برای تلاش سیاسی افزون تر می گردد؛ و بالاخره این که انتشار نتایج نظرسنجی ها فضای رقابتی که خود از عوامل ترغیب مردم به شرکت فعال تر در انتخابات است؛ بهبود می بخشد. باتوجه به این که تاکنون نظرسنجی در ایران چندان رواج نداشته و موارد معدودی هم که صورت می گرفته، اغلب محرمانه تلقی می شده و منتشر نمی گردیده؛ به نظر می رسد، این پیشنهاد می تواند تاثیر قابل توجهی در بهبود رفتار انتخاباتی مردم داشته باشد.
ب) تصویرسازی مثبت از نامزدها:
ممانعت از تخریب چهره نامزدها، و برجسته کردن جنبه های مثبت شخصیت آنها، صرفنظر از گرایش سیاسی شان، به این اعتبار که صلاحیت شان مورد تایید قرارگرفته و جایگاه آنها به عنوان نامزد نمایندگی مجلس مورد احترام است؛ می تواند نگرش منفی مردم به نخبگان سیاسی را که موجب کم رغبتی آنها برای شرکت در انتخابات گردیده، کاهش دهد.
پ) ترغیب، تسهیل، حمایت و پشتیبانی عادلانه از رویدادهای انتخاباتی ( گردهمآیی، راهپیمایی، کارناوال و ...) برای همه نامزدها، صرف نظر از گرایش سیاسی شان.
ت) تسهیل رای دادن :
به صورت سنتی ازدحام در مراکز اخذرای به عنوان حضور پرشکوه مردم در انتخابات تلقی و به همین دلیل حفظ و تبلیغ می شود. درحالی که دشواری رای دادن، برای کسانی که انگیزه چندانی برای این کار ندارند؛ موجب انصراف آنها از شرکت در انتخابات می گردد. بنابراین دسترسی آسان به شعبه اخذرای، کوتاه بودن فرآیند اخذ آرا، تسریع در این کار و تبلیغ این موارد از طریق رسانه ها، رغبت بیشتری برای شرکت در انتخابات به وجود می آورد.
ث) آگاهی بخشی سیاسی- انتخاباتی:
برای آگاهی بخشی سیاسی- انتخاباتی، به مخاطبان مختلف پیشنهاد می شود، مضمون چهارگانه زیر با ادبیات گروه های مخاطب متناسب سازی شده و با استفاده از چهار تکنیکی که خواهد آمد منتقل گردد.
- ضرورت و اهمیت شرکت در انتخابات
- تاثیر شرکت در انتخابات در آینده آنها
- مترقی بودن نظام انتخاباتی کشور
- تصویرسازی مثبت از نامزدها با اجتناب از موضع گیری سیاسی له یا علیه نامزد مشخص
- سازماندهی تورهای آگاهی بخش، با الگوی گروه های جهادی، و حضور آنها در مناطق کم برخوردار؛ و اجتماعات کوچک روستایی و محلی و ارتباط دوجانبه با مردم، برای به صحنه آوردن طبقه ای از مردم که به دلیل سواد پایین، مشکلات معیشتی و دسترسی کمتر به رسانه، رغبتی برای شرکت در انتخابات ندارند.
- برگزاری وبینارهای دوسویه برای اقشار تحصیل کرده، مانند اساتید دانشگاه، پزشکان، معلمان، دانشجویان و ...
- مخاطب قرار دادن قشر وسیعی که حضور فعال در رسانه های اجتماعی دارند از طریق تولید محتوای جذاب، و به اشتراک گذاشتن آن با جلب مشارکت بلاگرهای فعال.
- برگزاری رویدادهایی برای ارتباط دوجانبه و چهره به چهره کارگزارن نظام، بهویژه کسانی که به نوعی دست اندرکار انتخابات هستند، و نامزدها، به خصوص در کلان شهرها که مردم اغلب با لیستهای انتخاباتی مواجهند و حسی نسبت به نامزدها ندارند.
خاستگاه تمامی مکاتب امنیتی مطرح در دنیای امروز کشورهای غربی هستند. از زمانی که رآلیست ها در بستر مطالعات استراتژیک، امنیت را در چارچوب علوم نظامی بررسی و آن را با تهدید خارجی تعریف کردند؛ و آنارشی بین المللی را اجتناب ناپذیر و چاره را در خود اتکایی نظامی دانستند؛ و پس از آن لیبرال ها در چارچوب مطالعات روابط بین الملل، ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را بر امنیت افزودند؛ و صلح جهانی را بین لیبرال دمکراسی ها میسر و لازمه امنیت را علاوه بر رفع تهدید، مستلزم آسایش و رضایت مندی قلمداد کردند؛ و سپس مکتب کپنهاک، در حوزه مستقل تری مطالعات امنیتی را دنبال کرد؛ و تهدید را امری بینا ذهنی برشمرد؛ و با تاکید بر بعد اجتماعی و سطح منطقه ای امنیت، رویکرد امنیتی سازی را مطرح کرد؛ در واقع، آنها همگی داستان تطور مساله امنیت در غرب را روایت نمودند. داستانی که بر تاریخ نیمکره ی شمالی، از جنگ های سی ساله، تا معاهده ی وستفالیا، و آنگاه جنگ های جهانی اول و دوم و سپس دوران جنگ سرد و تا به امروز، منطبق و با روند مسائل امنیتی در سایر کشورها به کلی بیگانه بود. تلاش آنها برای پوشاندن این لباس بر تن کشورهای جنوب، آن قدر بی مناسبت بود؛ که خودشان پی برده و با بر شمردن تفاوت های کشورهای جهان سوم با غرب، مکتب امنیتی جهان سوم را مطرح نمودند. در واقع، مکتب امنیتی جهان سوم، پاسخی به ضرورت بومی گرایی در حوزه مطالعات امنیتی است؛ ولی جنبه تراژدی آن این است که باز هم از سوی غربی ها عرضه می شود؛ و در نتیجه غیر بومی است؛ و تجویزی واحد برای کشورهای کاملا متفاوتی است؛ که وجه مشترک شان توسعه نیافتگی است.